Multicriteria analyse (MCA)

Facebook
Twitter
LinkedIn

Een Multicriteria analyse (MCA) is een wetenschappelijke evaluatiemethode / beslissingsanalyse die meerdere (conflicterende) criteria in de besluitvorming evalueert.

Een MCA lijkt op een kosten-batenanalyse (cost-benefit analysis -CBA-) maar heeft als voordeel dat niet enkel monetaire eenheden vergeleken kunnen worden. Bij het maken van veelomvattende of belangrijke beslissingen dient er rekening te worden gehouden met meerdere criteria of maatstaven.

Het vergelijken van tegenstrijdige criteria kan soms onduidelijk en verwarrend zijn. Het nemen van een beslissing gebaseerd op meerdere criteria met behulp van de multicriteria analyse kan in die gevallen duidelijkheid verschaffen. 

Door het structureren van complexe problemen en het analyseren van meerdere criteria worden er beter geïnformeerde en gerechtvaardigdere beslissingen genomen.

De doelen van een MCA zijn het ordenen van gegevens, het transparant maken van beslissingsprocessen en het ondersteunen van beslissers. De MCA wordt zowel bij de overheid als bij de private sector aangewend voor het rationaliseren van keuzes op diverse vlakken.

Hoe werkt de MCA

Een multicriteria-analyse bestaat uit de volgende stappen:

  1. Beschrijf de context

Voordat je de multicriteria-analyse kunt uitvoeren, moet je eerst de context beschrijven. Houd hierbij rekening met de huidige situatie en met belanghebbende partijen.

  1. Identificeer de alternatieven

Beschrijf de beleidsalternatieven die je in de multicriteria-analyse tegen elkaar gaat afwegen.

  1. Bepaal de criteria

In deze stap bepaal je welke criteria aansluiten bij de doelstellingen. Voorbeelden van criteria zijn: draagt het beleidsalternatief bij aan het verbeteren van de bereikbaarheid, kan het bijdragen aan het vestigingsklimaat voor bedrijven, aan het milieu, aan de verkeersveiligheid? Het is belangrijk om met de criteria aan te sluiten bij bestaande criteria die je gebruikt om de prestaties van de vitale functie te meten.

  1. Standaardisatie van de criteria

De criteria bestaan vaak uit een combinatie van waarderingen, uitgedrukt in verschillende eenheden. Deze kunnen kwantitatief en/of kwalitatief zijn. Je moet deze ongelijksoortige eenheden op een vergelijkbare schaal weergeven. Dit kan bijvoorbeeld door alle criteria op een schaal tussen 0 en 1 in te delen, waarbij 0 een slechte prestatie en 1 een goede prestatie betekent. Na standaardisatie zijn de criteria vergelijkbaar geworden.

  1. Weeg de criteria

Criteria zijn niet altijd even belangrijk. Daarom is het nodig om voor elk criterium vast te stellen hoe belangrijk hij is ten opzichte van de andere criteria. Dat doe je door er een gewicht aan toe te kennen. Zo kun je de effecten van de alternatieven op dit criterium in meer of mindere mate meenemen in de eindrangschikking van de alternatieven. Als voorbeeld: Vind je de impact van de beleidsalternatieven op milieu belangrijker dan de kosten die aan deze beleidsalternatieven verbonden zijn? Dan ken je aan het criterium ‘milieu’ een hoger gewicht toe dan aan ‘kosten’. Het resultaat is dat de beleidsalternatieven die een positieve impact hebben op milieu hoger zullen scoren in de uiteindelijke rangschikking.

  1. Rangschik de alternatieven

Nadat je de criteria hebt gestandaardiseerd en aan elk criterium een gewicht hebt toegekend, kun je de beleidsalternatieven rangschikken van het beste naar slechtste alternatief.

  1. Voer een gevoeligheidsanalyse uit

Als laatste stap voer je een gevoeligheidsanalyse uit. Hierbij bepaal je hoe de rangschikking van alternatieven varieert wanneer het relatieve belang (het gewicht) van de criteria die in de analyse is gebruikt, wordt gewijzigd. Dit zorgt ervoor dat je de uiteindelijke rangschikking van alternatieven beter kunt interpreteren

Voorbeeld van een MCA

Stel bijvoorbeeld dat je als gemeente een gevaarlijk en druk kruispunt veiliger wilt maken, dan zijn er verschillende aanpakken en beleidsalternatieven beschikbaar. Je legt bijvoorbeeld een rotonde aan, je plaatst verkeerslichten, je laat een parallelweg aanleggen, etc. Welke optie het beste is, hangt af van veel verschillende criteria en prioriteiten.

Criteria kunnen bijvoorbeeld bodemkwaliteit, kosten, luchtkwaliteit, veiligheid, milieu, inpassing in de ruimtelijke omgeving zijn.

Al deze criteria spelen een belangrijke rol binnen de multicriteria-analyse. Ze drukken de waarde uit die de verschillende mogelijkheden creëren. Door criteria aan beleidsalternatieven te koppelen, kun je de effecten ervan met elkaar vergelijken.

Bij een multicriteria-analyse maak je daarom eerst een overzicht van de beleidsalternatieven en de effecten per alternatief. Deze informatie bewerk je daarna zo dat je de criteria tegen elkaar kunt afwegen.

Op basis daarvan kun je de beleidsalternatieven rangschikken. Dat kan door de kwantitatieve of kwalitatieve effecten weer te geven in een evaluatietabel.

Bijvoorbeeld: Via een MCA kunnen scores op economische, ecologische en sociale criteria bij elkaar worden opgeteld, om alternatieve trajecten voor een nieuwe verkeerssituatie te rangschikken.

De doelen van een MCA zijn het ordenen van gegevens, het transparant maken van beslissingsprocessen en het ondersteunen van beslissers.

Interesse om deMCA in te zetten voor uw vraagstuk?

Plan hier een kennismaking 

Facebook
Twitter
LinkedIn
Bronnen
  1. Janssen, Ron; Herwijnen, Marjan van & Beinat, Euro (2003). DEFINITE 3.0 Getting started manual, Instituut voor Milieuvraagstukken, Report number R-03/04.
Opdrachten
Archief
Zoeken
Categorieën

Bekijk opdrachten waar de MCA is ingezet

Klik op het logo om naar de desbetreffende casestudy te  gaan

Bericht