Met de “transition twenties” spreken we over het huidige decennium (de jaren 2020 tot 2030) waarin maatschappelijke transities zoals de energietransitie, voedseltransitie en mobiliteitstransitie steeds urgenter, grootschaliger en complexer worden.
Het verwijst naar een paar belangrijke ontwikkelingen:
De transition twenties zijn dan ook de jaren waarin maatschappelijke verandering niet langer optioneel zijn maar een keiharde noodzaak wordt, met alle bijbehorende kansen en spanningen.
Het onderzoek van DRIFT en NSOB naar duurzaamheidstransities richt zich vooral op het begrijpen van patronen en dynamiek van maatschappelijke veranderingen en het vinden van strategieën voor bestuur. Veel traditionele raamwerken richten zich voornamelijk op innovatie en de opbouw van nieuwe systemen, maar besteden weinig aandacht aan het afbreken en uitfaseren van bestaande structuren. Dit is problematisch bij het begrijpen van de turbulente en chaotische dynamieken die kenmerkend zijn voor hedendaagse transities.
Om deze leemte te vullen, werd de X-curve ontwikkeld: een model dat het veranderproces inzichtelijk maakt door te laten zien dat transities zelden lineair verlopen. Vaak starten ze met een fase van opbouw, waarin nieuwe initiatieven ontstaan, gevolgd door een periode van afbraak, waarin oude systemen afbrokkelen. De X-curve maakt duidelijk dat verandering onlosmakelijk verbonden is met onzekerheid, chaos en tijdelijk verlies van stabiliteit.
Transities lopen het risico te stagneren wanneer onvoldoende wordt geanticipeerd op de verschillende fasen van verandering. De X-curve biedt een hulpmiddel om dit te voorkomen door veranderingen vroegtijdig te herkennen en te duiden. Door inzicht te krijgen in de positie binnen de curve, kunnen betrokkenen tijdig bijsturen en voorkomen dat het proces verzandt in een suboptimale situatie.
Omdat de X-curve de fases van transitie onderscheidt kunnen organisaties en teams beter inschatten wat ze in elke fase van de transitie moeten doen. Het helpt bij het stellen van de juiste doelen die passen bij de situatie, bijvoorbeeld wanneer je in de afbraakfase zit en de focus meer ligt op het laten vervallen van verouderde systemen.
De X-Curve is een visueel model ontwikkeld door DRIFT (Dutch Research Institute for Transitions) dat de dynamiek van maatschappelijke transities in kaart brengt. Het model benadrukt de interactie tussen twee centrale processen:
Deze processen volgen geen rechte lijn maar ontwikkelen zich in een dynamisch samenspel dat kan leiden tot chaos, emergentie en uiteindelijk een nieuwe stabiliteit. De X-curve legt de nadruk op de wisselwerking tussen opbouw en afbraak en maakt overgangsdynamieken zichtbaar. Het model helpt typische patronen te herkennen zoals experimenteren, optimaliseren, destabiliseren, chaotische ontwikkelingen, institutionalisering en uitfasering.
Dit helpt beleidsmakers en onderzoekers om dynamieken van systeemverandering beter te begrijpen en te sturen, door zowel de opbouw van alternatieven als de afbraak van bestaande structuren in kaart te brengen. De X-curve wordt om die reden vaak ingezet in verander- en transitieprocessen omdat het een krachtig hulpmiddel biedt om inzicht te krijgen in de dynamiek van complexe, maatschappelijke transities. Het is specifiek ontworpen om de fasen van verandering, zowel opbouw (build-up) als afbraak (breakdown) te begrijpen en te sturen.
Een GDSS is een digitaal platform dat groepen ondersteunt bij het nemen van gezamenlijke besluiten. Het biedt structuur, overzicht en interactie, wat cruciaal is in de chaotische en onzekere fasen van een transitie. Spilter.nl biedt een GDSS waarmee methodieken op maat kunnen worden ingezet, waaronder sjablonen gebaseerd op de X-Curve. Deze methodieken helpen om: (Methodieken – Spilter)
Door de inzet van een GDSS wordt het proces van transitie niet alleen versneld, maar ook versterkt, doordat alle betrokkenen zich gehoord en betrokken voelen.
De X-Curve van DRIFT biedt daarmee een waardevol instrument voor het begrijpen en sturen van maatschappelijke transities. Door de inzet van een GDSS kan dit proces worden gestructureerd en versneld, wat bijdraagt aan effectievere en inclusievere veranderopgaven. Of het nu gaat om het ontwikkelen van nieuwe strategieën, het nemen van gezamenlijke besluiten of het vergroten van draagvlak, de combinatie van de X-Curve en een GDSS biedt krachtige ondersteuning in elke fase van de transitie.
