Wat is er mis met (burger)participatie?
Participatie gaat slechts over één democratische waarde. Onze democratie komt voort uit verschillende filosofische tradities. Het probeert meerdere, tegenstrijdige waarden te verzoenen. Met participatie wordt ingezet op optimalisatie van slechts één van deze waarden: het volk regeert.

Loslaten is niet in het algemeen belang. Participatie gaat vaak samen met oproepen tot loslaten door de overheid. Hierdoor komt het afwegen van belangen en het sluiten van compromissen, bij uitstek een politieke taak, in het gedrang.

Participatie is beperkt. Qua aantallen: lang niet iedereen kan en wil meedoen. Qua thematiek: initiatieven passen bij de wensen en problemen van de initiatiefnemers. Dat leidt tot een beperkte set van onderwerpen die wordt opgepakt.

Hoge en tegenstrijdige eisen aan ambtenaren. De verantwoordelijkheid voor meer participatie en soepele samenwerking met de samenleving wordt vrijwel geheel bij ambtenaren gelegd. Ze moeten lef en ondernemerschap tonen. Flexibel en zelfstandig inspelen op wat er in de samenleving gebeurt. Tegelijk wordt vastgehouden aan het politieke primaat, met bijbehorende sturing. Dit zorgt voor een klem: waar haal je je opdracht vandaan en aan wie leg je verantwoording af?

Hoe kan het beter?
Ontrafel het containerbegrip. Over wat voor soort participatie gaat het? Ga na waar het initiatief vandaan komt, hoeveel beleidsruimte er is en kies er een passende hoeveelheid overheidshandelen bij.

Ken je doelgroep. Mensen zijn verschillend in wensen ten aanzien van frequentie, wijze van deelnemen en moment van deelnemen. Maximaliseer de participatie door aan te sluiten bij doelgroepen. Zet daarvoor de kennis van de professionals in die veel in buurten komen. Ook kun je gebruik maken van kennis over leefstijlen. (zie het BSR model van SmartAgent www.sharedstoryworld.com)

Bedenk wat je NIET overlaat aan burgers. Laat gemeenten nadenken over wat basisvoorzieningen zijn. Spreek voor die basisvoorzieningen af dat de raad de doelen stelt en de afwegingen maakt.

Publieke doelen en Scrumparticipatie* . Maak onderscheid tussen ‘waarom & wat’ en ‘hoe’. Leg de verantwoordelijkheid voor waarom & wat bij het bestuur. Werk aan doelen die tegemoetkomen aan een maatschappelijke wens of noodzaak. Maak ambtenaren samen met de samenleving verantwoordelijk voor de uitwerking van het ‘hoe’. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld scrum.

Bespreek de rol van ambtenaren. En houd de verwachtingen reëel. Welke rol moeten ambtenaren vervullen en, nog erg onderbelicht, hoe verhoudt die rol zich tot die van raad en college? Je kunt niet vasthouden aan een volledig politiek primaat en tegelijkertijd zelfstandig en flexibel optreden verwachten.