Het gevolg: besluitvorming rust op aannames die niemand hardop heeft uitgesproken. En precies daar gaat het vaak mis.
Bij Spilter zien we dat organisaties die hun onzekerheden aan de voorkant expliciteren, veel sterker in hun schoenen staan. Niet omdat ze ineens alles zeker weten, maar omdat zij weten waar de onzekerheid zit. En dus methodisch beter kunnen omgaan met het onbekende.
Laten we drie soorten onzekerheid onderscheiden die je vroegtijdig zichtbaar moet maken om tot een stevig fundament voor beleid te komen:
1. Feitelijke onzekerheid: “Wat weten we niet (of nog niet)?”
Feitelijke onzekerheid gaat over ontbrekende informatie:
In veel beleidsprocessen wordt feitelijke onzekerheid per ongeluk weggewoven. Er wordt aangenomen dat de data klopt, iedereen dezelfde feiten kent of dat cruciale data later in het proces of tijdens de uitvoering wel komt. Maar feitelijke onzekerheid beïnvloedt veel facetten binnen het project. Denk hierbij onder andere aan de probleemdefinitie, de urgentie en het handelingsperspectief.
Vroeg expliciet maken betekent in dit geval:
Methodieken zoals FANO (Feitelijk, Aannemelijk, Niet aannemelijk, Onbekend) helpen om dit aan de voorkant helder te krijgen.
Nieuwsgierig hoe een Versnellingskamer® werkt?
Plan een korte kennismaking via de intake aan de onderkant van deze pagina.
Geen verkooppraat, geen PowerPoint. Gewoon even kijken of het voor jouw vraagstuk past.
2. Strategische onzekerheid: “Wat kan er gebeuren en in welke richting kan het bewegen?”
Strategische onzekerheid draait om dynamiek: ontwikkelingen die nog kunnen kantelen, keuzes van derden of externe factoren die een grote impact kunnen hebben.
Voorbeelden van deze ontwikkelingen zijn:
Strategische onzekerheid is niet op te lossen door betere data; het gaat om het verkennen en expliciet maken van mogelijke toekomstbeelden. Wat kan er in de toekomst gebeuren en welke effecten heeft dit op ons beleid, project of besluit?
Vroeg expliciteren betekent:
Hier gaat het vaak mis in beleid: men kiest een richting op basis van één verwachte ontwikkeling, terwijl er vier of vijf realistische alternatieven bestaan.
3. Interpretatie-onzekerheid: “Hoe kijken verschillende mensen naar dezelfde informatie?”
Dit is wellicht de meest onderschatte vorm van onzekerheid. Interpretatie-onzekerheid gaat over:
Voorbeeld:
In een sessie over energietransitie kan “haalbaarheid” door een ingenieur, bestuurder, burger en financieel adviseur totaal anders worden geïnterpreteerd.
Vroegtijdig expliciteren betekent:
Juist dit is waar methodische groepssessies hun waarde bewijzen: de verschillen worden zichtbaar voordat ze schade kunnen veroorzaken.
Wanneer deelnemers gezamenlijk zichtbaar maken wat feitelijk onzeker is, wat strategisch kan veranderen en hoe interpretaties verschillen ontstaat er helderheid in de complexiteit. Niet door alles zeker te weten maar door te weten waar de onzekerheid zit en hoe die het denken beïnvloedt.
Dit levert organisaties aan de voorkant drie krachtige voordelen op:
Onzekerheid is daarbij geen risico maar juist een bouwsteen voor kwaliteit. Beleid wordt sterker wanneer onzekerheid niet verstopt wordt maar zichtbaar aanwezig mag zijn in het gesprek. Niet als zwakte, maar als vertrekpunt. De kunst is niet om alle onzekerheid weg te nemen, maar om ze gestructureerd een plek te geven binnen de besluitvorming.
Dat is precies wat methodische groepssessies en digitale ondersteuning mogelijk maken: duidelijkheid creëren in een wereld die per definitie onzeker is.
